Agama Brodata (pogona vitticeps)




Pogona vitticeps – gatunek jaszczurki z rodziny agamowatych, w języku polskim określana nazwą agama brodata.



Odmiany barwne


Wiedza na temat odmian barwnych agam brodatych jest bardzo nieścisła. Trudno jest znaleźć w puli kilkudziesięciu pojawiających się nazw jakąś prawidłowość i czynniki mające wpływ na rozwijanie i pogłębianie danego zestawu charakterystycznych cech. Jeszcze trudniejsze jest rozpoznanie tych cech u poszczególnych osobników. W przypadku wielu opisywanych odmian, różnica między dwoma osobnikami reprezentującymi jedną z nich może być tak drastyczna, że kwalifikowane są zupełnie odrębnie. Zdarzają się też sytuacje, gdy jedna odmiana posiada w kilku hodowlach różne nazwy, często tworzone w celu zwiększenia popytu na zwierzęta.


Zamęt ten rośnie w miarę pojawiania się ciekawie ubarwionych mieszanek, którym nadawane są wciąż nowe nazwy. Często również określenia przyporządkowywane poszczególnym miotom są na tyle mocno naciągane, że faktycznie nie mają nic wspólnego z ubarwieniem pierwotnej odmiany.


Odmiany selektywne

Powstały w wyniku wielopokoleniowej selekcji i krzyżowania wybranych osobników w celu wyodrębnienia i pogłębienia charakterystycznej cechy wyglądu, jak np. ubarwienie lub też specyficzny wzór. Powstanie odmian selektywnych zawdzięczamy wyłącznie świadomej pracy hodowców, dzięki którym ubarwienie zwierząt zostało doprowadzone do wysoce odrębnego, w odniesieniu do nominalnej barwy, poziomu.


Droga selekcji w początkowej fazie prowadziła często przez krzyżowanie spokrewnionych osobników, głównie z powodu braku agam pochodzących z niezależnych linii barwnych. Jednakże obecnie na świecie istnieje wielu hodowców niezależnie osiągających ciekawe warianty ubarwienia, w związku z czym możliwe jest zachowanie bardzo ważnej odmienności genetycznej.


Określenie i przyporządkowanie agam do danej odmiany selektywnej jest niezwykle trudne. Powodem tego stanu rzeczy są m. in. zabiegi marketingowe polegające na korzystaniu z nazw odmian na wyrost i często przyporządkowywaniu ich osobnikom, u których doszło do zatarcia charakterystycznych cech. Innym powodem nieścisłości przy określaniu odmian barwnych jest nadawanie przez hodowców nowych, fantazyjnych nazw miotom powstałym z krzyżowania osobników różnych odmian, jak np.: Rainbow, Magic, Pearl, itd. oraz celowego wprowadzania w błąd przez sprzedających, używając przekręconych nazw istniejących odmian barwnych jak np. Sanfire (przekręcona nazwa Sandfire) itp. Nie istnieją również żadne kryteria stosowane do sprecyzowania "czystości" odmian selektywnych, co jednocześnie daje hodowcom duże pole do popisu.


Chcąc rozpocząć swoją pracę hodowlaną z odmianami selektywnymi warto przyswoić kilka zasad, które zostały wypracowane przez pasjonatów i doświadczonych hodowców agam:


~ Wszystkie barwy agam pochodzą z trzech podstawowych pigmentów : melaniny (czarny), ksantyny (żółty) i erytryny (czerwony). Niektóre osobniki mogą posiadać więcej lub mniej pigmentu w stosunku do osobników nominalnych w taki właśnie sposób powstają odmiany selektywne.


Słowniczek określeń używanych przez hodowców na całym świecie:

Prefiksy:
A - Brak
Hyper - Więcej niż normalne
Hypo - Mniej niż normalnie

Pigmenty:
Melanin (melanina) - Czarny
Amelanistic - brak czarnego pigmentu
Hypomelanistic - Mniejsza ilość czarnego pigmentu
Xanthinin (ksantyna) - Żółty
Axanthic - Brak żółtego barwnika
Hypoxanthic - Mniejsza ilość żółtego pigmentu
Erythrinin (erytryna) - Czerwony
Anerythristic - Brak czerwonego pigmentu
Hypoerythristic - Mniejsza ilość czerwonego pigmentu
Hypererythristic - Większa ilość czerwonego pigmentu

Wzory:
Patternless - zwierzęta bez wzoru na skórze
Stripped - zwierząt z paskami wzdłuż ciała
Tiger - Zwierzęta z poprzecznymi pasami na ciele


~ Nie powinno się doprowadzić do krzyżowania osobników spokrewnionych, gdyż potomstwo otrzymane w wyniku takiego krzyżowania będzie słabe genetycznie i mniej odporne na choroby, a także może posiadać różnorodne wady genetyczne pogłębiane w kolejnych pokoleniach. Z wyżej wymienionych powodów kolejne pokolenia nie będą użyteczne do dalszej selekcji, w związku z czym należy dbać o to, by krzyżowane osobniki pochodziły z różnych linii.


~ Nie powinno się doprowadzić do krzyżowania osobników spokrewnionych, gdyż potomstwo otrzymane w wyniku takiego krzyżowania będzie słabe genetycznie i mniej odporne na choroby, a także może posiadać różnorodne wady genetyczne pogłębiane w kolejnych pokoleniach. Z wyżej wymienionych powodów kolejne pokolenia nie będą użyteczne do dalszej selekcji, w związku z czym należy dbać o to, by krzyżowane osobniki pochodziły z różnych linii.


~ Barwa potomstwa zależna jest od ubarwienia obydwojga rodziców, jednak nie jest wypadkową ich koloru. W praktyce hodowlanej określono, iż ubarwienie samca w większości przypadków ma znacznie większy wpływ na kolor potomstwa i często dominuje nad przejętymi od samicy cechami wyglądu. Z tego też powodu w utrzymaniu danych cech na wysokim poziomie należy skoncentrować się szczególnie na wyborze odpowiedniego samca.



Odmiany recesywne

Odmiany te powstają na skutek mutacji genów recesywnych. Geny kodujące cechy recesywne nie ujawniają się bezpośrednio i jedyną drogą do osiągnięcia osobnika danej odmiany recesywnej jest całkowite wyeliminowanie cech dominujących, czyli otrzymanie tzw. homozygoty recesywnej.


Odmiany tego typu z uwagi na ukryty charakter pożądanych cech, pojawiają się często nieoczekiwanie, np. w wyniku przypadkowego łączenia osobników ubarwionych nominalnie lub też należących do selektywnych odmian barwnych, które okazują się "nosicielami" określonej mutacji genetycznej tzw. heterozygotami na daną cechę.

Hodowla odmian recesywnych agam brodatych wymaga zupełnie innego podejścia, niż w przypadku odmian opartych na selekcji. W tym przypadku, aby osiągnąć zamierzony efekt, nie można pozwolić sobie na swobodne, radosne eksperymentowanie polegające na mieszaniu cech wybranych osobników. Odmiany recesywne oprócz dużej wiedzy i doświadczenia hodowlanego, wymagają ściśle określonej taktyki krzyżowania i ustalonych posunięć, aby wyeliminować ryzyko zatracenia cennych genów u kolejnych pokoleń.

Z drugiej strony można stwierdzić, iż odmiany recesywne są jakby skutkiem ubocznym hodowli selektywnych linii barwnych, gdyż początkowo stosowane metody hodowlane, takie jak np. chów wsobny, które oprócz poważnych niebezpieczeństw zwiększały również prawdopodobieństwo powstania nieprzewidywalnych mutacji genetycznych, stały się zalążkiem istnienia dzisiejszych odmian recesywnych.


Obecnie, choć większość opisywanych odmian jest znana i coraz częściej pojawiają się na rynku, ich przyszłość wciąż stoi pod znakiem zapytania. Powodem tego stanu rzeczy jest niewielka ilość niezależnych linii, pozwalających na swobodną wymianę materiału genetycznego oraz niemożliwość pozyskania tzw. "świeżej krwi", gdyż zwierzęta rodzące się w środowisku naturalnym z uwagi na jaskrawe kontrastujące z otoczeniem barwy szybko padają łupem drapieżników lub giną z innych powodów.


Podsumowując, odmiany recesywne choć niezwykle trudne w hodowli ze względu na liczne obciążenia genetyczne, nadal pozostają najbardziej pożądanymi wśród pasjonatów, których nie odstraszają ani wysokie ceny, ani też perspektywiczne problemy hodowlane.


Chcąc rozpocząć swoją przygodę z hodowlą recesywnych odmian barwnych warto zapamiętać kilka podstawowych zasad genetyki:


Osobnik danej odmiany recesywnej, nazywany również homozygotą recesywną, posiada jedynie zestaw genów odpowiedzialnych za nietypowe ubarwienie, w związku z czym cechy kodowane przez te geny są jawne.


Łącząc osobnika odmiany recesywnej z osobnikiem nominalnym, bądź należącym do dowolnej odmiany selektywnej (tzw. homozygotą dominującą) otrzymamy 100% osobników będących heterozygotami na daną cechę, czyli posiadającymi wygląd osobnika ubarwionego tak, jak homozygota dominująca, jednak posiadającego ukryte geny osobnika recesywnego. Zależność tę opisuje poniższa tabela, w której symbolicznie duża litera A określa geny dominujące, mała litera a geny recesywne, natomiast cieniowane pola zawierają wszystkie kombinacje genetyczne możliwe u potomstwa.

Łączenie dwóch osobników noszących ukryte geny danej odmiany barwnej, tzw. heterozygot, zaowocuje otrzymaniem zróżnicowanego genetycznie potomstwa, w przybliżonych poniżej proporcjach:
- 25% miotu będzie stanowić homozygoty dominujące, czyli nie posiadające jawnych oraz ukrytych cech danej odmiany barwnej;
- 50% miotu stanowiło będzie heterozygoty recesywne, czyli osobniki ubarwione nominalnie bądź o ubarwieniu danej odmiany selektywnej;
- pozostałe 25% miotu będą to homozygoty recesywne posiadające jawne cechy danej odmiany, czyli należące do danej odmiany barwnej.

Krzyżując osobnika danej odmiany recesywnej, czyli homozygotę recesywną, z heterozygotą posiadającą ukryte cechy tej samej odmiany, uzyskamy znacznie większy odsetek barwnego potomstwa (statystycznie 50%), natomiast pozostała część nominalnie ubarwionych osobników pozostanie heterozygotami na daną cechę. Rozwiązanie to jest szczególnie chętnie stosowane przez hodowców, gdyż pozwala na zapewnienie zmienności genetycznej przy braku dostępności czystych osobników danej odmiany, jak również zmniejsza do zera szanse pojawienia się w miocie osobników nominalnych (homozygot dominujących).


Legwan zielony
 		Gekon lamparci